Naar boven
Een stuk tekst over Varik en Heesselt uit 1840. Het kaartje hierbij is van
1867 (let op 200 KB groot)
De tekst is niet zo makkelijk te lezen, maar wel interessant.
VARIK, gem. in den Tielerwaard, prov.
Gelderland, Beneden-district, arr. Tiel, kant. Geldermalsen; palende N. aan de
gem. Op-Hemert, O.Z. en W. aan de Waal, N.W. aan Est en Op-IJnen.
Deze gem. bevat de heerl. Varik en Heesselt; telt 164 h.,bewoond door 180
huisgez., uitmakende eene bevolking van 930 inw., die meest in de landbouw en
aardappelenteelt hun bestaan vinden. Ook is er een korenmolen.
De Herv., die er ongeveer 680 in getal zijn, maken gedeeltelijk de gem.
van Varik uit, en behooren gedeeltelijk tot de gem. Op-IJnen-en-Heesselt.
De R.K., van welke men er ruim 250 aantreft maken met die naburige gem. de stat.
van Varik uit, welke tot het aartspr. van Utrecht behoort, en door eenen pastoor
bediend wordt, en 280 Communikanten telt.
Men heeft in deze gem. twee scholen, als: ééne te Varik en ééne te Heesselt.
Een ander stukje tekst zegt het volgende:
VARIK, heerl. in den Tielerwaard, prov.
Gelderland, Beneden-district, arr. Tiel, kant. Geldermalsen gem. Varik; palende
N. aan de heerl. Op-Hemert, O. en Z. en W. aan de Waal, Z.W. aan de heerl.
Heesselt.
Deze heerl. bevat den polder-van-Varik en daarin het dorp Varik, benevens eenige
verstrooid liggende huizen. Men heeft er eene bevolkimg van 730 inw., die meest
in den landbouw en aardappelteelt hun bestaan vinden.
De Herv., die er ruim 560 in getal zijn, onder welke 160 Ledematen, maken
eene gem. uit, welke tot de klass. van Zalt-Bommel, ring van Tiel, behoort.
Vroeger maakte Varik met Op-Hemert eene combinatie uit, welke tot eersten
Predikant heeft gehad Jacobus Bonnebal, die in het jaar 1612 herwaarts
kwam, en in 1614 vertrok, om terug te komen wanneer de klassis zulks verlangde.
Tijdens de dienst van Florentius van Leesten, hier beroepen in 1659, zijn
deze gemeenten in 1660 gescheiden, blijvende Van Leesten te Op-Hemert, terwijl
Varik eenen eigen Predikant bekwam in Henricus van Galen, die in 1662
naar Heerwaarden vertrok.
De R.K. , welke er wonen, behoren tot de stat. van Varik. Men heeft er in deze
Heerl. ééne school.
Deze heerl. is lang door het geslacht Van Varik bezeten. Op het jaar 1276 wordt
Alardus Judex de Valdericke als getuige te Bommel gemeld, en Iwanus
van Vanderick, Ridder, bezat voor 1273 een huis te Tiel. Heer Steeske van
Vanderick, Ridder, was in 1344 Heer van Varick, en zijn zoon Goossen, zich
noemende Heer van het laag gerigt van Varick, nevens Goossen van Varick
Alardszoon, sloten in 1357 een verdrag met het kapittel van St. Marie, over
het onderhoud van de kerk van Varick. De zoon van een van beiden. Alard van
Varick, Heer Goossenszoon, volgde hem op, en na hem was Mechteld van
Varick, nevens haren zoon, Heer Steeskinus van Vanderich, Ridder met
het dagelijksche gerigt en het veer van Varick beleend. Allen waren zij in 1405
overleden, toen Allard van Deyl en zijn zoon Otto, leenheren van
Varich, dat gerigt aan den Hertog opdroegen, die Herman van Mekeren
daarmee beleende. Dit schijnt echter geen gevolg te hebben gehad, want
Hendrik van Varick, Goossenszoon, en niet Heer Goossenszoon, dus geen
broeder van den vorigen Allard, was Heer van Varick in het jaar 1395, en
hij werd met de heerl., in het jaar 1407, door Heer Walraven van Wijhe verleid.
Zijne eene dochter bragt Varick aan haren man, Heer Walraven van Haeften,
Ridder, en het kwam naderhand bij erfenis aan geslagten van Aeswijn, van Dorth
en van Stepradt.
Het dorp Varik of Varick, oudtijds ook Valdericke, Vanderich eb Vaderck gespeld,
ligt 1 1/2 u. Z.W. van Tiel, 1 1/2 u. Z.Z.O van Geldermalsen, aan den Waaldijk.
Er is aldaar een schuitenveer ovder de Waal op Heerewaarden.
De Hervormde kerk had vóór de Reformatie 110 gulden 20
cents aan inkomsten. Het is een langwerpig vierkant, klein gebouw, zonder orgel,
doch met eenen dikken lagen, met rooden pannen gedekten toren. In het jaar 1831
is zij aanmerkelijk hersteld, waartoe uit het fondsvoor noodlijdende kerken 300
gulden verstrekt is. Naderhand echter door storm geteisterd zijnde, is zij, in
het jaar 1839, andermaal hersteld, en daartoe destijds 150 gulden uit het
gemelde fonds toegelegd.
De R. kerk heeft uiterlijk het aanzien van een gewoon
boerenhuis. Vroeger stonden bij dit dorp de adell. huizen het Huis-te-Varik en
Wijenrade, thans heeft men er nog de buitenplaatsen Boschstein en Hondswinkel.
Dit dorp heeft door den storm en watervloed van Januarij
1809 veel gelden. Een mensch, zijnde een oud man, heeft daarbij het leven
verloren, terwijl ook tien stuks vee verdronk, en voorts werden zeven en twintig
huizen geheel en al vernield en zeven en vijftig andere beschadigd.
Naar boven
Het HUIS-TE-VARIK, voorm. adell. huis in den
Tielerwaard, o. van Varik. Dit huis was onderscheiden van de heerl., en is door
Aleyda van Varik aan haren man, Heer Gerbrand van Reest, Ridder, gebragt, hun
zoon Johan en kleinzoon Gerbrand bezaten het; de laatste werd er in 1403 mee
beleend. De geslachten Van Horst tot Nederhorst, en Van Zuylen van Nijveld,
hebben vervolgens het Huis bij erfenis verkregen. Het is reeds voorlang
gesloopt.
De POLDER-VAN-VARIK, pold. in den Tielerwaard
Het VARIKSE-EILAND, zandplaat in de Waal, tusschen
Varik en Heerewaarden, lang 1600 en breed 300 ell.
HEESSELT, heerl.
in den Tielerwaard, prov. Gelderland, Beneden-district,kw., distr. en arr.
Tiel, kant. Geldermalsen gem. Varik; palende N. aan Op-Hemert, N.O. aan
Varik,Z. O., Z. en Z. W. aan de Waal, en W. aan Op-IJnen.
De Heerl. bestaat uit den polder van Heesselt, benevens een gedeelte van de
Op-ijnensche- en Heesseltsche uiterwaarden, het bevat het d. Heeselt, benevens
eenige verstrooid liggende huizen. Men telt er ruim 200 inwoners, die meest hun
bestaan vinden in den landbouw.
De Herv., die hier wonen behooren tot de gem. van Op-Ijnen en Heesselt. De R.K.,
welke men er aantreft, behooren tot de stat. van Varik.
Men heeft er in deze heerl. ééne school.
Men vindt dat zekere edelman Balderich, die door onmatige schenkingen aan
kerken en kloosters was verarmd geworden, van de kerk in Utrecht in 850, Hesola,
dat is Heesselt, in praecariam ontving, en de kerkgift aldaar behoorde in 1250
aan het kapittel van St. Marie te Utrecht. Het was toen reeds eene bijzondere
heerlijkheid, dewijl het kapittel van St. Marie, goederen in de gerigten van
Heesselt gelegen, in 1266 voor Schepenen van Bommel verkocht, en daarbij was
mede getuige, Johan, Rigter van Heesselt, broeder van Heer Gerhard van
Rossem. Deze heerl. werd destijds door het geslacht van Van Rossem bezeten;
want bij de verdeeling van de erfenis van dezen Heer Gerhard van Rossem,
Ridder, in 1291, ziet men, dat hem het gerigt van Heesselt met het
veerschap toebehoorde. Naderhand is zij in het geslacht van Opijnen overgegaan,
dewijl Rudolf Cock van Opijnen, Heer van Heesselt, en de Kerkmeesters
aldaar een verdrag met het kapittel van St. Marie, in 1388, over het onderhoud
der kerk, maakten. Echter is Heesselt, sedert wederom aan het geslacht Van
Rossem gekomen, en heeft dezelfde lotgevallen, als de heerlijkheid van Rossem
ondergaan. Men treft ook aan, een geslacht Van Heesel dat een leeuw tot
wapen voerde. Dirk van Heesel was Schepen van Bommel, in het jaar 1291.
Hessewijn van Heesel verkocht, in 1341, eenig land bij Bommel, aan
Reinald Graaf van Gelre. Lambert van Heessel was in 1487
Gerigtsman van de Neder-Betuwe. Evenwel schijnt dit geslacht geene betrekkingen
tot de heerlijkheid gehad te hebben.
Het dorp Heeselt, Heessel, Hessel of Hezel, ook wel
Hasselt gespeld, en in oude brieven Hesola genoemd, ligt 2 u. Z.W. van Tiel, 2
u. Z.Z.O. van Geldermalsen, aan de Waal.
De kerk is een fraai gebouw, met eenen tamelijk
hoogen en van een spits voorzienen toren, doch zonder orgel.
Dit dorp heeft veel geleden door den watervloed van
Januarij 1809. Het vloedwater nam er tot den 27 dier maand langzaam in hoogte
toe; doch het verhief zich na dien tijd zo sterk, dat het op den 30 van dien
maand, een en twintig duimen hooger stond dan in het jaar 1784. De meeste
inwoners hadden echter hunne woning reeds verlaten en waren naar elders gevlugt,
zoo dat er geene menschen zijn omgekomen, maar slechts twee schapen en één
varken; terwijl de ligging van dit dorp de oorzaak was, dat er, in weerwil van
den woedenden storm, niet dan weinige huizen, eene prooi der golven werden. Twee
huizen zijn er slechts weggespoeld en elf beschadigd, doch eene aanzienlijke
hoeveelheid hooi en garst werd door het water bedorven.
Naar boven
De molen van Varik
Windkorenmolen "De Bol"
Het is een stellingmolen en ligt aan de Waalbandijk 4 in Varik
Hij is een ronde stenen molen met een stelling van hout met drie stellingdeuren.
Het wiekenkruis bestaat uit ijzeren gelaste roeden. De vlucht is 21,50
meter
De molen is in 1867 gebouwd ter vervanging van een houten wipmolen, die daar
op een werf aan de Waaldijk stond en in de nacht van 16 op 17 juli 1865
afbrandde. Deze molenwerf behoorde sedert de middeleeuwen tot 1740 bij het slot
te Varik, dat aldaar binnendijks gelegen was (Gelders leen). Dit kasteeltje
wordt in het Verpondingskohier van 1650 aangeduid als "Het slot Molenhuisje"!
Op een gevelsteen in de toog staat vermeld: H.v.H. 1867,
In de kap: H. Verhagen 1873 en op de baard: De Bol
De molen is in 1964 en in 1981 gerestaureerd en draait nog wel eens.
De huidige eigenaar is P.A.M. Hulsbosch
Vorige eigenaren:
